همزمان با سرد شدن هوا و نصب وسايل گرمايشي در منازل ،اماكن تجاري و اداري و استفاده از وسايل گاز سوز و گرمايشي بدون دودكش ،نقص در دودكش و نشت گاز به فضاي مسكوني ،استفاده از وسايل خوراك پزي براي گرمايش و نبود تهويه درست و مناسب محيط منجر به مسموميت با گاز co مي گردد.مهمترين اماكن شايع تجمع گاز مونو اكسيد كربن را ميتوان در حمام ،كابين وسايل نقليه و مكان هاي سرپوشيده و فاقد تهويه مناسب اشاره نومد.
گاز مونواكسيد كربن گازي بدون رنگ وبو است. عمده ترين منبع توليد اين گاز سوختن ناقص نفت و گاز است ولي اصولاً در اثر احتراق هر نوع ماده سوختني خصوصاً در محيطهاي در بسته و فاقد اكسيژن ممكن است توليد شود. استفاده از آبگرمكن يا بخاري هاي مستعمل يا داراي نقض فني و فاقد دود كش يا داراي دودكش بدون عملكرد مناسب در منزل بيشترين موارد ابتلا به مسموميت را تشكيل مي دهند.از آن جا كه تمايل اين گاز براي تركيب با هموگلوبين خون 250 برابر بيش از اكسيژن مي باشدلذا با بالا رفتن درصد آن در هواي اتاق ، به سرعت باعث ايجاد مسموميت خواهد شد و اكسيژن رساني به بافت هاي مختلف بدن از جمله مغز و قلب را دچار اختلال مي نمايد كه به علت بي رنگو بي بو بودن اين گاز ،ممكن است وجود آن در محيط تا زمان ايجاد علايم مسموميت شديد مورد توجه واقع نشود. علايم مسموميت حاد با اين گاز شامل سردرد ،سرگيجه ، تهوع و استفراغ و احتمالاً درد شكمي و سپس حالت بيهوشي ،تشنج و اغما مي باشد.در بيماران مبتلا به ناراحتي هاي قلبي ممكن است تشديد بيماري يك علامت هشدار دهنده باشد.از ساير علايم مسموميت مي توان به سفتي عضلات ،افزايش تعداد تنفس ،كاهش فشارخون و گاه تنگي مردمك ها اشاره كرد. بايد توجه داشت كه اگر فردي در اثر ابتلا به مسموميت با گاز مونواكسيد كربن جان خود را از دست ندهد ممكن است دچار نواقص عصبي و رواني پيشرفته نظير فلج عضوي يا اختلال قواي مغز مي شود.مسموميت شديد با اين گاز مي تواند كشنده باشد.
توصيه هايي براي پيشگيري از مسموميت با co
1- آگاه باشيد كه هر وسيله گرمازاي سوختني كه به نحوي با سوخت هاي فسيلي (نفت ،گاز ذغال سنگ ) كاركند به صورت بالقوه مي تواند سبب توليد گاز مونو اكسيد كربن شود.
2- از بخاري هاي مستعمل و فرسوده بدون دودكش يا داراي دود كش نامناسب و غير استاندارد استفاده نكنيد.
3- توجه داشته باشيد ، استفاده از بخاري هاي بدون دودكش به هيچ وجه از توليد گاز مونوكسيد كربن جلوگيري نمي كند .
4- هرگز در فضاي بسته و محدود كه تهويه كافي و مناسب ندارد (نظير اتاق ،گاراژ و...) آتش روشن نكنيد
5- هرگز در فضاي بسته گاراژ موتور اتومبيل را روشن نگذاريد.
6- قبل از راه اندازي وسايل گرمايشي ، از سلامت دودكش ساختمان و بدون ترك و بدون نشتي بودن آن اطمينان حاصل نموده و از اتصال مناسب و صحيح لوله بخاري و آبگرمكن به دودكش ديواري اطمينان كنيد.
7- تمام دودكش ها بايد وسيله انتهايي ضد باد( كلاهك ) مناسب داشته باشد.
8- در محيط هاي شغلي و منازل كه در آنها از كوره و مشعل استفاده مي شود از سلامت دستگاه و سيستم تخليه دود اطمينان كنيد.
9- هر وسيله گاز سوز بايد داراي يك دودكش مستقل و منتهي به فضاي بيرون باشد ولذا به كارگيري آب گرمكن هاي ديواري در فضاي هاي بسته يا مكان هاي فاقد جريان هوا مجاز نيست
10شيب لوله هاي افقي در داخل واحدها بايد مناسب و روبه بالا و ارتفاع عمودي لوله در بيرون حداقل سه برابر طول افقي آن باشد.
11 توجه به داغ بودن دودكش پس از روشن كردن وسيله گرمايشي به اطمينان شما از تخليه گاز كمك خواهد كرد.اگر لوله دودكش بخاري شما سرد است دليل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گاز هاي سمي از دودكش است در اين صورت ضمن رفع نقص ، به طور موقت با باز كردن قسمتي از در يا پنجره تهويه در محيط ايجاد كنيد.
12- ضمن ايجاد تهويه مناسب جهت آشپزخانه و حمام منزل ،از نصب آبگرمكن در حمام و نيز روشن كردن شعله هاي اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محيط داخل خانه جداً خودداري نماييد.
13 اگر فضاي منزل خود را با شوفاژ و سيستم حرارت مركزي گرم مي كنيد درز بندي و بستن منافذ درها و پنجره ها به منظور جلوگيري از اتلاف حرارتي بلا مانع است اما در صورتي كه از بخاري هاي گاز سوز به منظور گرمايش محيط استفاده مي كنيد حتماً مختصري تهويه از طريق در يا پنجره در فضا ايجاد نماييد و از درز بندي و بستن كامل منافذ خودداري كنيد.
14 در صورت احساس علايم سردرد و سرگيجه و تهوع در مكاني كه احتمال وقوع مسموميت وجود دارد فوراً آن مكان را ترك كرده و به فضاي آزاد پناه ببريد و در اسرع وقت به پزشك مراجعه كنيد.
15 در صورت تداوم علايم فوق براي چند روز متوالي احتمال مسموميت خفيف با اين گاز وجود دارد كه بهتر است در اين مورد با پزشك خود مشورت كنيد.
16 رانندگان وسايل نقليه سنگين ،از روشن كردن گاز پيك نيك در اتاق وسيله نقليه خود جهت استراحت و خواب جداً خودداري كنند.
در برخورد با موارد مسموميت با گاز مونوكسيد كربن چه بايد كرد؟
1- در صورت مواجهه با مصدومان ، سريعاً آن ها را از محيط خارج كنيد.
2-پس از خارج ساختن مصدوم از محيط آلوده فوراً با اورژانس (115) تماس بگيريد.
3- علايم حياتي مصدومان را كنترل كنيد و از باز بودن راه هاي هوايي مصدوم اطمينان حاصل كنيد.